Amaç ve BaÄŸlam
Ezop Alaturka [Aesop Alla Turca] projesi* erken modern dönemde Türkçe’ye tercüme edilen Ezop hikayelerini bir araya getirmeyi, bu hikayeleri karşılaÅŸtırmalı ÅŸekilde incelemeyi mümkün kılan bir veritabına aktarmayı ve son aÅŸamada bu hikayelerin tercümeleri arasındaki farkları tahlil etmeyi amaçlamaktadır.
*Bu proje Tübitak tarafından 3501 programı çerçevesinde desteklenmiÅŸtir.
Kaynaklar
AraÅŸtırma kapsamında Avrupa ve Türkiye’deki muhtelif kütüphanelerden içinde Ezop hikayeleri tespit edilen toplam 14 koleksiyon (13 yazma eser ve bir matbu eser) bir araya getirilmiÅŸtir.
Bu koleksiyonlardan iki yazma eser John Rylands Kütüphanesi (Manchester University) ; iki yazma eser Bodleain Kütüphanesi (Oxford University) ; iki yazma eser Fransa Milli Kütüphane (La Bibliothèque nationale de France), iki yazma eser Leiden Üniversitesi Kütüphanesi ; bir yazma eser Uppsala Üniversitesi Kütüphanesi, bir yazma eser Göttingen Üniversitesi Kütüphanesi, bir yazma Türk Dil Kurumu kütüphanesi ve bir yazma eser de özel bir koleksiyondan [Manuscrit de Viguer] temin edilmiÅŸtir. Bunlar dşında 1826 yılında Victor Letellier tarafından Paris’te “Choix de fables traduites en turk par un effendi de Constantinople” baÅŸlığıyla yayınlanan koleksiyon da kaynak havuzuna eklenmiÅŸtir.
Bu metinlerin tamamı incelenmiÅŸ ve yazmalar aÅŸağıdaki ÅŸekilde tasnif edilmiÅŸtir. Toplam 4 farklı Ezop tercümesi tespit edilmiÅŸtir. Aynı baÅŸlık altında farklı kategorilere ayrılan eseler aynı koleksiyon / tercüman elinden çıkmış koleksiyonlar olmakla beraber hikaye sayıları bazı koleksiyonlarda daha az sayıda olduÄŸu için farklı kategori olarak gösterilmiÅŸtir. Aynı kategori altındaki nüshalar birbirinin kopyalarıdır.
Tüm bu nüshalarla ilgili detaylı bilgiye Nüsha Tanıtımı sayfasından ulaşılabilir.
Yöntem
Ezop üzerine yapılan modern ve akademik çalışmaların tarihi 19. asra dayansa da önceki çalışmalara göre daha bütünsel ve analitik olarak hazırlanan, antik Yunan ve Roma kaynaklarından derlenen ilk Ezop koleksiyonu Emile Chambry’e aittir. 1927’de Fransa’da yayınlanan bu derlemede alfabetik sırayla Ezop’a atfedilen 358 hikâye numaralanarak sıralanır.
Yazma kütüphanelerde yeni keÅŸfedilen kaynakları da çalışmasına ekleyen Ben Edwin Perry, daha kapsamlı bir Ezop hikâyeleri indeksi hazırlar. Ezop’a atfedilen toplam 725 hikâyenin kaynakları ile birlikte listelendiÄŸi ve numaralandırıldığı bu yayın, uluslararası Ezop çalışmaları sahasında referans eser olarak kabul edilmektedir. Farklı dillerde geniÅŸleyen Ezop literatürü için ortak bir çalışma zeminine imkân tanıyan bu indeks, “Perry indeksi” olarak anılır.
Son olarak Ezop hikaÌ‚yelerinin eksiksiz bir koleksiyon olarak Ä°ngilizcede bulunmadığını belirten Laura Gibbs, yine orijinal kaynaklardan derlediÄŸi 600 hikâyeden oluÅŸan bir koleksiyonu Ä°ngilizceye çevirerek indeksler. Dolayısıyla literatürde, akademik çalışmalarda kullanılan üç farklı Ezop indeksi mevcuttur.
Yürütülen proje kapsamında transkripsiyonu tamamlanan Türkçe Ezop koleksiyonlarından seçilen en kapsamlı 4 nüsha, bu indekslerin tamamına göre çapraz eÅŸleÅŸtirilerek indekslenmiÅŸtir.
Bu indekslere göre hazırlanmış hikaye veritabanına Ezop koleksiyonları sekmesinden ulaÅŸabilirsiniz.
